#SivilDüşün tarafından #hayvanhakları alanında başlatılan #BirlikteYaşıyoruz kampanyası sona eriyor. Kampanyanın son gününde, http://bit.ly/AvrupadaHayvanHaklari kaynağından, Sivil Düşün çevirisiyle, “Avrupa’da hayvan hakları ve hayvanların yaşam koşulları ile ilgili tarih şeridi” yayında. Türkiye’de hayvan haklarının gelişmesine yönelik çalışmalara katkıda bulunmayı hedefleyen Sivil Düşün’ün alanda faaliyet gösteren aktivist ve STÖ’lere destekleri devam edecek.
Özet
M.Ö 600-200: Antik Yunan ve Roma’da, canlı hayvanlar üzerinde yapılan bilim amaçlı deneyler yaygınlaşırken, bazı filozoflar vejetaryenliği ve hayvanlara iyi muamele edilmesini savunmaya başlar.
1600-1800: Hayvanlar ve onlara yönelik davranışlar üzerine kafa yoran filozoflardan bazıları hayvanların his sahibi, korunmayı hak eden varlıklar olduğunu savunur. Bilinen ilk hayvan koruma yasası İrlanda’da kabul edilir.
1800-1870: Hayvanların yaşam koşullarına ilişkin ilk ulusal yasa önce İngiltere’de, ardından Almanya, İsviçre, Fransa ve İsveç’te yürürlüğe girer. Bu yasalarda hayvanlara yönelik kötü davranışlar çoğunlukla, hayvanların çektiği eziyet yerine toplum kurallarına aykırılık üzerinden ele alınır. İlk hayvan koruma örgütü İngiltere’de kurulur, bunu Almanya ve İsviçre takip eder.
1870-1914: Hayvanların denek olarak kullanımına karşı ilk mücadele, deneylerde hayvanların kullanımını düzenleyen bir yasayı ilk kez yürürlüğe koyan İngiltere’de başlar. Avrupa’daki denek hayvan karşıtları, ılımlı korumacılarla çatışır, İngiltere dışında hayvanlar üzerinde yapılan deneyleri düzenleyen önemli bir yasaya rastlanmaz ve I. Dünya Savaşı ile beraber konuya duyulan ilginin azaldığı gözlemlenir. Almanya ve İskandinavya’daki hayvan koruma örgütleri insani kesim koşulları ile ilgili düzenlemeler konusunda baskı yapar. Avrupalı örgütlerin hayvanlara yönelik zulme muhalefeti, mülke verilen zarar ve kamu ahlakına aykırılık yerine hayvanın kendisine verilen zarar zeminine kaymaya başlar.
1914-1970: Hayvanların yaşam koşulları ile ilgili yasalar Avrupa’da giderek yaygınlaşır. Hayvan çiftliklerinin artmasıyla beraber, gıda amaçlı yetiştirilen ve öldürülen hayvan sayısında dramatik bir artış gözlenir. Bilimsel ve tıbbi araştırmaların ilerlemesi araştırmalarda kullanılan hayvanların sayısında ciddi bir artışı beraberinde getirir.
1970- 2016: Et tüketimi yükselmeye devam eder. Hayvanların tarım ve bilim alanında kullanımıyla ilgili yasal düzenlemeler yaygınlaşırken, bazı ülkeler hayvanların korunmayı hak eden his sahibi varlıklar olduğunu kabul eder. Sayıları hızla artan uluslararası anlaşmalar sonucunda, hayvanların temel ihtiyaçlarının karşılanması gereken his sahibi varlıklar olduğunu kabul eden Avrupa Birliği, bataryalı kafes, süt danası sandığı ve gebe hayvan sandıklarının kullanımını yasaklar; hayvancılık ve deneysel kullanıma farklı düzenlemeler getirilir.
Detaylı Tarih Şeridi
M.Ö 530 Pisagor, hayvanların bir ruhu olduğunu iddia ederek vejetaryenliği savunan ilk Yunan ve Roma filozofudur. // Antik Yunan
M.S 100’ler Tıp alanındaki araştırmalarıyla tanınan Yunan filozof Galen’in canlı hayvanlar üstünde yaptığı deneyler, denek kullanımının giderek yaygınlaşan bilimsel bir araç haline gelmesine yol açar. // Roma
Erken 1600’ler Filozof bilim adamı René Descartes hayvanları duygulardan yoksun makineler olarak tanımlar ve canlı hayvanlar üstünde biyolojik deneyler yapmaya başlar. // Amsterdam
1635 İrlanda Parlamentosu kuyruk sabanı kullanımı ve yün için canlı hayvanların derilerinin yüzülmesi uygulamalarına karşı bir düzenlemeyi onaylar. Bu hayvan hakları alanında bilinen ilk yasal düzenlemedir. // İrlanda
1751 William Hogarth, Zulmün Dört Aşaması tablosunda hayvanlara zulüm eden çocukların, diğer insanlara zulüm eden yetişkinlere dönüşümünü resmeder. // İngiltere
1754 Filozof Jean-Jacques Rousseau hayvanların duyarlı canlılar olduğunu iddia ederek kötü muameleye karşı çıkar ve vejetaryenliği savunur. // Cenevre
1764 Filozof Voltaire, hayvanların mekanistik bir kavramsal çerçevede ele alınmasına karşı çıkan Beasts adlı eserini yayınlar. // Fransa
1780 Filozof Jeremy Bentham Ahlak ve Yasama İlkelerine Giriş adlı eserinde hayvanların zevk ve acıyı hissedebildiğini savunarak, bu konudaki esas sorunun “Akıl yürütebilirler mi?” ya da “Konuşabilirler mi? “değil, “Acı çekebilirler mi?” olduğunun altını çizer.// İngiltere
1785 Filozof Immanuel Kant, hayvanların kendi içinde değerli varlıklar olmadığını, ancak hayvanlara yönelik kötü davranışların diğer insanlara karşı olan görevlerimizi yerine getirmediğimiz ve böylelikle insanlığa zarar verdiğimiz anlamına geldiğini savunur. // Prusya
1822 İngiliz Parlamentosu, Büyükbaş Hayvanlara Zulüm Karşıtı Yasa’yı Richard Martin öncülüğünde kabul eder. // İngiltere
1824 Richard Martin, Rahip Arthur Broome ve Parlamento’nun kölelik karşıtı üyelerinden William Wilberforce Hayvanlara Yönelik Zulmün Önlenmesi Cemiyeti’ni (SPCA) kurar. Dünyanın ilk hayvan koruma örgütü olarak kabul edilen Cemiyet bugün hala Kraliyet Cemiyeti olarak faaliyet göstermektedir. // İngiltere
1830’lar Denek karşıtı hareketin önemli ismi, ilk veganlardan Lewis Gompertz SPCA’dan ayrılarak, hayvanların kendi yararlarına olmayan her türlü kullanımına karşı çıkan Hayvan Dostu Cemiyeti’ni kurar. // İngiltere
1835 Son otuz yıl boyunca sürekli reddedilen benzer yasalardan sonra, hayvan dövüşünü suç sayan ilk Zulüm Karşıtı Hayvan Yasası İngiliz Parlamentosu tarafından kabul edilir. İngiltere
1837 İlk Alman hayvan koruma cemiyeti kurulur. // Stuttgart
1838 Saksonya Krallığı hayvan zulmüne karşı ilk yasayı onaylar. // Saksonya
1842 İsviçre’ nin hayvan zulmüne karşı ilk yasası İsviçre Kantonu Schaffhausen’de kabul edilir. // Schaffhausen
1844 İlk İsviçre hayvan koruma cemiyeti kurulur. // Berne
1847 İngiliz Vejetaryen Cemiyeti kurulur, “vejetaryen” tanımı kullanıma girer. // İngiltere
1850 Fransa, hayvanlara kötü muameleyi kamu suçu ilan eden yasayı onaylar. // Fransa
1857 Hayvanlara yönelik zulmü suç sayan maddeleri de içeren İsveç Ceza Kanunu yürürlüğe girer. İsveç yasaları, Avrupa’daki diğer örneklerden farklı olarak zulmü mülkiyet konumundan bağımsız bir suç ilan eder. // İsveç
1859 Hayvanların insanların evrimsel atası olduğun savunan Charles Darwin’in Türlerin Kökeni yayınlanır. // İngiltere
1870’ler Avrupa’daki hayvan hakları savunusu hareketi, mülke verilen zarar ve kamu ahlakına aykırılık yerine hayvanın kendisine verilen zarar zeminine kaymaya başlar.
1871 Bu tarihte, Lübeck dışındaki tüm Alman eyaletleri hayvan zulmüne karşı düzenlemeleri kabul etmiştir. // Almanya
1875 Dünyanın ilk denek karşıtı topluluğu olan İngiliz Ulusal Denek Karşıtı Cemiyeti Frances Power Cobbe tarafından kurulur. // İngiltere
1877 Anne Sewell’in atların yaşam koşullarını konu eden romanı Siyah İnci insan-olmayan bir hayvan bakış açısıyla yazılan ilk İngiliz romanı olarak yayınlanır. // İngiltere
1877 İspanya, köpeklere kötü muameleyi yasaklayan ilk zulüm-karşıtı düzenlemeyi kabul eder. // İspanya
1878-1879 Alman hayvan koruma derneklerinin denekler konusundaki ılımlı tutumlarına karşılık olarak, Almanya’daki denek karşıtı hareket Marie Espérance von Schwartz, Ernst Georg Friedrich Grysanowski ve Ernst von Weber öncülüğünde başlar. Von Weber’in dolaşıma soktuğu konuyla ilgili başarılı kitapçık, Richard Wagner’in desteğini kazanır. // Almanya
1879 Almanya Hayvanları Koruma Kongresi’nde denek karşıtı hareket ile ılımlılar arasında yaşanan gerginlik sonunda von Weber ve von Schwartz Hayvanlara Yönelik Bilimsel İşkenceyle Savaş Uluslararası Cemiyeti’ni kurar. Vagner, Cemiyete finansal destek sağlar. // Almanya
Erken 1880’ler Hayvanların deneylerde kullanılmasıyla ilgili düzenlemelere yönelik siyasi tartışmalar sonucunda, Alman hükümet bu konuya yönelik bir çalışma başlatır. Alman hayvan koruma derneklerinin çoğu denek hayvanlarının yasaklanmasını savunur. // Almanya
1882 Bilimde hayvanlara yönelik zulme karşı çıkan İsveç İskandinav Derneği (şimdi Djurens Ratt ya da Hayvan Hakları) kurulur. // İsveç
1886 Almanya Hayvanları Koruma Cemiyeti’nin kesimhanelerin düzenlenmesine yönelik hükümete verdiği dilekçe, tüm Almanya’da kesimhanelein düzenlenmesi ile ilgili ulusal bir tartışma başlatır. Bu tarihte, Almanya’da yerel yasalara bağlı aralarında zulüm karşıtı kesimhanelerin de bulunduğu 100’e yakın kesimhane bulunmaktadır. // Almanya
Geç 1880’ler- erken 1890’lar Denek karşıtı hareket, ulusal düzenlemelerin kabul edilmesi konusunda başarısız olur; bu durum konuya olan ilginin azalmasına yol açar.
1891 Danimarka, Norveç ve İsveç hayvanları koruma toplulukları insani kesim şartları ile ilgili çağrıda bulunur.
1892 Toplumsal reformcu Henry Salt hayvan haklarının ilk felsefi savunularından biri olan Hayvan Haklarına Toplumsal İlerleme Çerçevesinde Bir Bakış adlı çalışmasını yayınlar. // İngiltere
1903-1910 Brown Dog Vakası, denek karşıtlığını İngiltere’de kamusal tartışmaların merkezine taşır. // İngiltere
1928 İspanya Ceza Kanunu evcil hayvanların suistimalini ilk kez suç ilan eder. // İspanya
1944 Donald Watson “vegan” terimini kullanıma sokar ve Vegan Cemiyetini kurar. // İngiltere
1950 Danimarka Hayvan Koruma Yasası yürürlüğe girer. // Danimarka
Erken 1950’ler Willem van Eelen doku kültüründen et üretmenin mümkün olduğunu fark eder. // Hollanda
1950’ler İngiltere’de büyük çaplı hayvan çiftliklerinin yaygınlaşması, gıda amaçlı hayvan yetiştirme ve kesiminin artışına yol açar.
1959 Fransa evcil ve tutsak hayvanlara karşı kötü davranışları suç sayan bir kararname yayınlanır.
1961 Hollanda Hayvan Koruma Yasasını kabul eder.
1964 Avcılığa ve diğer vahşet sporlarına karşı çıkmak amacıyla Avcılığı Sabotaj Derneği kurulur. // İngiltere
1964 Endüstriyel çiftliklerin koşullarını belgeleyen Ruth Garrison’un Hayvan Makinaları kitabı, hayvan hakları hareketlerine ivme kazandırır. // İngiltere
1964 Hayvan Makinaları ile gün yüzüne çıkan protestolar sonucunda, İngiliz Parlamentosu hayvanların yaşam koşullarını incelemek üzere Brambell Komitesi’ ni kurar. Komite, hayvanların beş temel özgürlüğe sahip olması gerektiği sonucuna varır: “Rahatça hareket edebilecek genişlikte bir alanda yaşamak, tımarlanmak, ayakta durmak, yatmak ve rahatça eklemlerini esnetmek”
1969 Avrupa Konseyi Hayvan Nakliyatı Genelgesini yayınlar.
1970 Hayvan hakları aktivisti Richard Ryder, insan-olmayan hayvanların tür temelinde değersizleştirilmesini tanımlayan “türcülük” terimini kullanıma sokar. // İngiltere
1972 Almanya Hayvanları Koruma Yasası kabul edilir.
1974 Avrupa Konseyi kesimden önce hayvanların uyutulmasını zorunlu kılan bir düzenleme yayınlar.
1975 İspanya’da hayvanların yaşam koşullarıyla ilgili ilk örgüt kurulur.
1976 Çiftlik Hayvanlarının Korunmasına Yönelik Avrupa Konferansı, hayvanların fizyolojik ve davranışsal ihtiyaçlarına uygun koşullarda yaşamalarını zorunlu kılar.
1976 Cezaevinden çıkan Ronnie Lee, kısa sürede ABD ve Avrupa’ya yayılan Hayvanlara Özgürlük Cephesi’ni kurar. // İngiltere
1976 Fransa hayvanların his sahibi varlıklar olduğunu kabul eden yaşam koşulları yasasını kabul eder ve deneylerde hayvanların kullanımına alternatif çözümleri mümkün olan durumlarda zorunlu kılar.
1977 Hollanda Deneylerde Hayvanların Kullanımı Yasası’nı onaylar.
1977 “İtalya’nin en başarılı hayvan hakları grubu” sayılan İtalyan Denek Ligi kurulur.
1978 İsviçre Hayvanların Yaşam Koşullarına İlişkin Yasa’yı onaylar.
1979 Çiftlik Hayvanlarının Yaşam Koşulları ile ilgili İlk Avrupa Konferansı düzenlenir.
1986 Avrupa Konseyi, Deney ve Diğer Bilimsel Amaçlarla Kullanılan Hayvanların Korunmasına yönelik düzenlemeyi yürürlüğe sokar.
1988 İsveç Hayvanların Yaşama Koşulları Yasası kabul edilir.
1992 İsviçre, anayasasına hayvanları koruma ile ilgili maddeler koyan ilk ülke olur.
1997 Avrupa Birliği’nin Hayvanları Koruma Protokolü, Topluluğun temel anlaşmasına dahil edilir. Protokol, hayvanları sadece mülk olarak kabul etmek yerine hisleri olan varlıklar olarak tanımlar ve hayvanların kullanımına dair yasalarda yaşam koşullarının tam olarak göz önüne alınmasını talep eder.
1998 Avrupa Birliği, çiftlik hayvanlarının korunması ile ilgili 5 temel özgürlük maddesini onaylar: Hayvanları, açlıktan, susuzluktan, ağrıdan, rahatsız koşullardan, yaralanmadan, hastalıktan, korku ve stresten koruma ve doğal davranışlarını sağlama.
1999 Avrupa Birliği, verimsiz bataryalı tavuk kafeslerinin kullanımını aşamalı olarak kaldırma kararı alır.
1999 Willem Van Eelen, ilk laboratuvar üretimi etin patentini alır.
2000 İngiltere’de ve Galler’de kürk çiftliklerini yasaklayan “2000 Kürk Çiftliği Yasağı”, İngiliz Parlamentosunca kabul edilir.
2001 Avrupa Adalet Divanı, Jippes davasında 1997 tarihli Hayvanların Korunması Protokolü’nün, yasanın hayvanlar için yeni koruma sağlamadığını, sadece var olanı düzenlediğini belirten muhafazakar bir yorumda bulunur.
2002 İskoçya Parlamentosu kürk çitkliklerini yasaklama kararı alır.
2002 Almanya, hayvanların anayasal korumasını genişletir.
2003 Avrupa Birliği, yeni gebelik kafeslerinin yapımını yasaklar.
2004 Avusturya Hayvan Hakları Yasası, hayvan hakları grupları tarafından yapılan bir kampanya sonrasında kabul edilir. Yasa, 2009’dan itibaren bütün bataryalı kafesleri yasaklar, herhangi bir hayvanı sebepsiz yere öldürmeyi yasadışı kılar ve kürk yetiştiriciliği ve sirklerde vahşi hayvanların kullanımı konusunda federal bir yasak getirir.
2004 İngiltere, hayvan hakları aktivistlerinin eylemlerinde caydırıcılığı artırmak amacıyla 2001 tarihli ceza yasasında değişiklikler yapar ve polise daha fazla yetki verir.
2005 Fransız hükümeti, AB’nin hayvanlar üzerindeki kozmetik testler yasağına karşı çıkmak üzere davayı Avrupa Adalet Divanı’na götürür ve dava reddedilir.
2005 Avrupa Konseyi, çiftlik balıklarının yaşam koşullarının iyileştirilmesine dair önergeyi kabul eder.
2006 Avrupa Komisyonu, Avrupa Topluluğu’nun hayvanların yaşam koşulları politikalarını değerlendirebilmesi için hayvan çiftliklerinin denetimi sırasında toplanması gereken verilere yönelik minimum gereklilikleri belirlenir.
2006 Avrupa Birliği süt danası kasalarını yasaklar.
2006 İngiltere ve Galler’deki Hayvan Koruma, İskoçya’daki Hayvan Sağlığı ve Koruma Yasası, evcil ve tutsak hayvanları korumak için minimum standartlar sağlar.
2008 Avusturya hükümeti, şiddet içermeyen son reformlardan sorumlu hayvan hakları örgütlerinden 10 lideri hapse gönderir, Hayvan Ürünleri Tesislerine karşı kurulan dernekten Martin Balluch 100 gün sonrasında suçsuz bulunarak salıverilir.
2008 Hollanda bütün tilki kürkü çiftliklerini kapatır.
2008 İspanya, primatların yaşam ve özgürlük hakkını sağlayan ve deneylerde kullanımlarını engelleyen yasal bağlayıcılığı olmayan bir düzenlemeyi gerçekleştirir ancak bunun resmi bir yasa haline gelmesi için gereken adımlar hükümet tarafından atılmaz.
2011 Hayvan Hakları Yasası Kuzey İrlanda’da kabul edilir.
2012 Avrupa Birliği’nin bataryalı kafes yasağı yürürlüğe girer.
2012 Önde gelen bir grup bilim insanı, yayınladıkları Bilinç Üzerine Cambridge Bildirgesi’nde insanların bilinç üreten nörolojik katmanlara sahip olan tek canlı olmadıklarına dair güçlü kanıtlar olduğunu açıklar. Bütün memeliler, kuşlar, birçok canlı, ahtapotlar da dahil bu katmanlara sahiptir.
2013 Avrupa Birliği’nin gebelik kafesleri yasağı yürürlüğe girer.
2013 İspanya, boğa güreşi ve koşularını düzenleyen yasayı onaylar.
2015 Papa Francis, hayvanlara daha iyi muamele edilmesi ve hayvan testlerine makul sınırlar dahilinde kalması ve insan hayatını kurtarması şartı ile izin verilmesine dair çağrı yapar.